डॉ. मलूर रामस्वामी श्रीनिवासन

डॉ. श्रीनिवासन देशातील बिनीचे यांत्रिकी-अभियंत्रज्ञ होते. भारतीय अणुऊर्जा कार्यक्रमाचे ते आधारस्तंभ होते. डॉ. श्रीनिवासन यांनी डॉ. होमी जहांगीर भाभा यांचेसोबत कार्य करत असतांना, भारतातील पहिली अणुसंशोधन भट्टी ’अप्सरा’ हिचे १९५६ साली कार्यान्वयन केले होते. भारतातील पहिले अणुसंयंत्र असलेल्या तारापूर अणुसंयंत्राचे ते प्रकल्प व्यवस्थापक होते. भारताच्या एकूण ऊर्जा गरजेच्या सुमारे ३% ऊर्जा आजही आपण अणुऊर्जेपासून मिळवत असतो. ही अणुऊर्जा, ज्या अणुसंयंत्रांतून आपण प्राप्त करत असतो, त्यातील किमान १८ संयंत्रांच्या उभारणीत डॉ. श्रीनिवासन सहभागी होते.

अणुऊर्जा महामंडळाचेही (एन.पी.सी.आय.एल.-न्युक्लिअर पॉवर कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड) ते संस्थापक अध्यक्ष होते. १९८७ साली अणुऊर्जाआयोगाचे अध्यक्ष म्हणून त्यांची नियुक्ती करण्यात आली. १९९० पर्यंत त्यांनी हा कार्यभार सांभाळला. १९९६ ते १९९८ दरम्यान ते नियोजन आयोगाचे सदस्यही राहिले. त्यांच्या या अद्वितीय कार्याखातर, श्रीनिवासन यांना १९८४ साली पद्मश्री, १९९० साली पद्मभूषण आणि २०१५ साली पद्मविभूषण सन्मान देऊन भारत सरकारने गौरवलेले आहे.

डॉ. श्रीनिवासन सप्टेंबर १९५५ मध्ये अणुऊर्जाविभात रुजू झाले. डॉ. होमी भाभा यांचेसोबतच त्यांनी, भारताच्या पहिल्या अणुभट्टीवरील आपल्या देदिप्यमान कारकीर्दीची सुरूवात केली होती. अप्सरा नावाची ती अणुभट्टी ऑगस्ट १९५६ मध्ये प्रथमच क्रांतिक झाली. ऑगस्ट १९५९ मध्ये श्रीनिवासन, भारतातील पहिल्या अणुऊर्जासंयंत्राच्या उभारणीकरताच्या प्रकल्पाचे प्रमुख प्रकल्प व्यवस्थापक म्हणून नियुक्त केले गेले. त्यांच्या नेतृत्वात भारताचा अणुकार्यक्रम साकारला गेला. १९६७ साली त्यांनी मद्रास अणुसंयंत्राचे प्रमुख प्रकल्प अभियंता म्हणून कार्यभार स्वीकारला. डॉ. श्रीनिवासन यांनी राष्ट्रीय महत्त्वाच्या अनेक कळीच्या पदांवर कार्य केले. १९७४ मध्ये ते ऊर्जाप्रकल्प अभियांत्रिकी विभागाचे संचालक झाले. तसेच अणुऊर्जामंडळाचे अध्यक्षही झाले. या भूमिकेतून त्यांनी देशभरातील सर्व अणुऊर्जाप्रकल्पांचे नियोजन, उभारणी आणि संचालनही केले. १९८७ साली त्यांची नियुक्ती अध्यक्ष अणुऊर्जाआयोग आणि अणुऊर्जाविभागाचे सचिव म्हणून केली गेली. त्याच साली ते भारतीय अणुऊर्जा महामंडळाचे संस्थापक अध्यक्षही झाले. त्यांच्या नेतृत्वात देशात १८ अणुऊर्जा संयंत्रे विकसित केली गेली.

भारताच्या अणुऊर्जाक्षेत्रात, द्रष्टे नेतृत्व, तांत्रिक सर्वोत्कृष्टता आणि देशाप्रतीची अविचल सेवावृत्ती यांखातर डॉ. श्रीनिवासन यांचे स्मरण केले जाईल. डॉ. मलूर रामस्वामी श्रीनिवासन यांनी, २० मे २०२५ रोजी वयाच्या ९५ व्या वर्षी तामिळनाडूमधील उदकमंडलम येथे अखेरचा श्वास घेतला.